1.BASA BALI PINAKA JALARAN
NGALESTARIANG BUDAYA BALI
Om Swastyastu,
“Buk, canang yang ini berapa satu?” minab punika bebaosan
sane ketah lumrah iraga pireng ring tepengan aab kadi mangkine. Napi mawinan
sapunika? Minab iraga sane nruenang kimud ngangge, inggih punika basa bali sane
ring aab kadi mangkin sayan sue sayan ngidikang anak sane ngangge mabebaosan
utawi berkomunikasi. Tios kadi kahanan ring dumun daweg basa bali kantun pinaka
basa utama ring bebaosan utawi komunikasi. Yening mangkin wenten anak
matumbasan kadi wau ngangge basa bali ”buk canang sane niki aji kuda asiki?”
pastika sampun lian antuk iraga mirengang, wenten manah sane nuldul tatkala
mireng anak mabaos kadi punika, santukan basa bali punika dahat luih manut ring
tata titi basanyane taler madue pangargan sane mautama ring sajeroning angge
mabebaosan.
Ring tanah bali puniki raga embas pinaka pabesen saking
Ida Hyang Parama Kawi majalaran iraga manumadi dados jadma bali, jagi
ngangganin utawi miara tetamian saking leluhur iraga. Nenten sios marupa
warisan budaya pamekas basa kalih sastra kawi bali druene, sane dahat kasumbung
luwih ring jagate. Punika awanan sapunapi antuk ngwerdiang kalih nglimbakang
basa Bali iraga sareng sami, pamekas para anom-anome mangda ngawit mangkin
sayan seneng malajahin utawi nelebin basa bali. Basa bali sane kasub ring
jagate, pinaka basa daerah sane madue pangempon dahating akeh ring nusantara
puniki.
Ida Dane sareng sami, manawita sampun akeh jalaran sane
katempuh olih pamrentah minakadi ngranjingang basa bali ring sajeroning
pendidikan formal, taler sang maraga wisesa sane pinaka murdaning jagat bali
taler nglaksanayang Utsawa Dharma Gita nyabran awarsa nika boya ja sios pinaka
utsaha saking pamrentah antuk nguratiang basa bali druene. Yan sakadi amunika
pakardin pamrentah ring utsaha nglestariang budaya bali pamekas basa bali,
iraga nenten patut tan pati rungu utawi tan eling tekenin kawigunan lan
kabecikan basa lan budaya baline.
Siosan ring punika taler Undiksha singaraja ngwangun
jurusan pendidikan basa bali, sane kaaptiang mangda sida dados pangamong lan
mangda prasida dados guru basa bali disubane tamat irika. Ida dane sane tamat
saking irika pinaka generasi penerus yowana bali sane riwekasan prasida ngamel
tur nglanturang pangajahan basa bali ring pratisentana iraga. Siosan ring
punika taler jurusan pendidikan basa bali punika nyabran warsa ngelarang
pacentokan-pacentokan minakadi, pidato mabasa bali, masatua bali, orti bali
miwah sane tiosan sane sampun sapatutnyane iraga aturang pangargan sane pinih
becik ring jurusan punika. punapi patut titiang maosang kadi punika?.....
Ida dane sareng sami, punapi mangkin antuk mangda ngawit
dewek padidi mautsaha ngangge basa bali ngantos prasida ngiyusin anak tios
ngangge basa bali, yen kadi punika, sumanggup minab?....santukan punika ngiring
biasayang ngawit ring dewek padidi, ring kulawarga nyantos ring pasawitran
tegarang angge basa baline, yen terus pinehang ring kahyun nenten kalaksanayang
minab meweh karasayang. Nanging, tegarang mangkin laksanayang, apang nenten
ajeg bali wantah label kemaon, beh sami....ajeg bali,ajeg bali,ajeg bali, latah
ngraosang ajeg bali. Nanging sujatine entip puun nenten wenten....
Nunas ampura ping banget titiang ngaturang sakadi punika,
santukan napi, meled ring manah titiang jagi ngajak ida dane mangda sayan
seneng, sayan wikan mabasa bali. Mangda ida dane sauninge, daweg titiang ring
jawi dumun duk titiang ngruruh widya ring ISI jogja titiang marasa elek ring
manah, napi mawinan? Santukan irika titiang ketakenin indik basa bali olih
sawitran titiang irika sane akehan saking jawi asli. ”Im gimana sih sebenernya
sor singgih basa itu? Apa alusnya kemaluan laki-laki?” Ane sakadi punika
pitaken-pitaken sane katakenang sareng titiang, saking nika titiang makebyah
ring manah titiang laut kabilbil tan sida nyawis pitakene punika....minab ida
dane sami wenten sane madue pengalaman sakadi punika. Dija lek atine yan
kahanane kadi punika. Raga saking bali, tan prasida mabasa bali, minab kaucap
bali oplosan yen kenten....
Munguing asapunika ngiring mangkin iraga sareng sami
ngurating, nglaksanayang turin ngangge basa bali druene mangda tan nemu malih
kahanan kadi punika. Malarapan antuk galah sane becik sakadi mangkin, titiang
banget mapinunas majeng ring ida dane sami taler ring para yogia sane
ngawiwenangang pendidikan, mangda mikayunin saha ngmargiang sakadi pinunas
titiang i wawu, pradene prasida kapanggih sakadi pangaptin iraga sareng sami
majalaran nelebin basa bali turin prasida nglestariang budaya bali iragane.
Ida dane sareng sami sane kusumayang titiang wantah
asapunika prasida aturang titiang ring tepengane kadi mangkin, cutet atur
titiang ngiring sareng sami ngwit mangkin tunggilang kahyune ring sajeroning
ngawerdiang pingkalih nglimbakang basa bali druene, kandugi prasida kapanggih
napi sane kaaptiang iraga sareng sami. Prade wenten ring sajeroning atur titiang
wawu wenten manawi kruna utawi luir ipun sane tan menggah ring kayun ida dane
sami, lugrayang titiang nunas geng rna sinampura. Makawasananing atur titiang
ngaturang parama Çantih....
Om Çantih,Çantih,Çantih Om
2. SAMBRAMA WACANA RING RAHINA SARASWATI
Om Swastyastu
Bapak kepala sekolah sane banget
baktinin titiang, bapak ibu guru sinamian sane baktinin titiang, pasawitran
titiang sareng sami sane tresna sihin titiang. Sadurung titiang matur amatra.
Titiang sane nyelewedi dados manggalaning OSIS nyihnayang rasa pangayu bagia
majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, sangkaning asung kerta wara nugraha ida
iraga sareng sami iriki prasida ngalaksanayang pujaning saraswati ring rahinane
mangkin.
Ida dane sareng sami, manawita sampun
uning nyabran Saniscara Umanis Watugunung pastika sampun iraga nglaksanayang
pujaning Sang Hyang Saraswati pinaka bhataraning pangweruhan. Gargita pisan
manah titiang santukan nyingakin sajebag kulawarga sekolah sumuyub salunglung
sabayantaka, sapunika taler para parawantaka(panitia) prasida ngelarang
pacentokan penjor lan gebogan pantaraning kelas sane janten sampun kadasarin
manah suci nirmala buat nincapang rasa bhakti iraga sareng sami majeng ring
Ida. Dumadak ngancan ngariwekas pacentokan sekadi puniki prasida kawerdiang
malih mangdane acara sekadi puniki prasida kalaksanayang nyabran nemu rahina
saraswati. Titiang saking manggalaning OSIS ngaturang suksmaning manah majeng
ring para parawantaka(panitia) sane sampun prasida ngamong sapulah palih
acarane puniki sane prasida labda karaya tur mamargi rahayu.
Ida dane sareng sami sane dahat
wangiang titiang, wantah asapunika sane prasida unggahang titiang ring
panyembrama titiang puniki. Pinaka wusananing atur, titiang nunas pangampura
antuk sapangiwang titiang matur, mugi-mugi ida dane ngaledangin.
Om çantih, çantih,
çantih Om.
3.PIDARTA RING
SAJERONING NYANGGRA RAHINA SARASWATI
Om Swastyastu,
Inggih ida dane sareng sami sane kusumayang titiang,
titiang rumasa bagia pisan riantukan prasida masadu ajeng sareng ida dane iriki,
ring rahina puniki, sane pinaka pujawali Sang Hyang Aji Saraswati.
Sadurungnyane ngiring sareng-sareng nyihnayang rasa pangayu bagia majeng ring
Ida Hyang Parama Kawi sangkaning sih asung kerta wara nugraha ida, titiang
pingkalih ida dane ngamangguhang karahajengan.
Ida dane sareng sami, waluya kadi nasikin segara titiang
purun ngadeg iriki jagi nguningayang suksman Rahina Saraswati, sane minabang
titiang ida dane sami sampun tatas uning. Nanging sangkaning meled manah
titiang, titing malih ngaturang majeng ring ida dane sami.
Yening inargamayang titiang Sang Hyang Widhi pateh ring
Betara Surya sane madue sinar, sinar punika sane marupa lambang Sang Hyang Aji
Saraswati sane nyinarin jagate makasami, mangdane prasida ngmolihang kalanduhan
miwah karahayon. Sapunika taler kawruhane punika marupa sinar ring i manusa
mangdene uning ngunadikayang sane patut kalawaning tan patut. Iraga sareng sami
patut mangayu bagia majeng ring Ida Sang Hyang Saraswati, santukan Ida sane
ngicenin karahayuan, kawicaksanan, kawibawan, miwah sakancan kawruhane sane
katiba ring i manusa majalaran antuk sastra.
Ida dane sane kusumayang titiang, manawita ida dane
sareng sami sampun uning, Rahina Saraswati punika rauhnyane ngenem sasih
apisan, inggih punika rikala Saniscara Umanis Watugunung. Kawentenan pralambang
ring sajeroning palawatan Ida Sang Hyng Aji saraswati,sane makeh madaging
simbul lan artosnyane soang-soang, titiang jagi mautsaha nlatarang manut napi
sane kauningin titiang. Ring lambang Saraswati punika kawentenan Ida marupa
anak istri ayu, madue tangan patpat, ida nglinggihin angsa, taler magenah ring
luhuring tunjung. Mangkin jagi uningayang titiang siki ping siki :
- Sane
kapertama, Ida rabin Betara Brahma tur maraga ayu sane pinaka simbol
prabawan sane ageng, taler pangwruhan punika ngulangunin manah sang
sapasira sane satya malajahin.
- Ida matangan
patpat sane soang-soang ngamel genitri, lontar, rebab, lan sekar tunjung.
Genitri pinaka simbul pangweruhan punika tanpa wates, lontar pinaka simbul
kawruhan, rebab pinaka simbul kebudayaan tur masuara ngulangunin
nyihnayang pangwruhan punika ngulangunin, tunjung punika pinaka simbul
sekar mahasuci pinaka lambang pangweruhan punika suci.
- Angsa pinaka
praciri buron sane wicaksana, sane nyihnayang yaning sampun wikan sinah i
manusa prasida kadi patapan i angsa sane sida ngrereh amah-amahan ring
endute kutek.
Sapunika prasida
antuk titiang ngaturang indik palawatan Ida Sang Hyang Saraswati, sane pinaka
palawatan pangwruhan. Mungguhing ngenenin indik sapulah palih parindikan rahina
saraswati punika wenten tigang rentetan inggih punika :
- Ri kanjekan
rahina Saraswati punika, saking semeng jantos tajeg surya, iraga sareng
sami maturan ka sanggah utawi ka mrajan soang-soang miwah mantenin buku
utawi lontar druwene. Sakewanten sadurung maturan nunas trirta dumun ring
ida pranda utawi ring sesuhunan ragane soang-soang. Sasampun banten punika
kaantebang raris kasiratin tirta saraswati ping lima. Wusan punika wawu
ragane siratin tirta ping tiga, kainum ping tiga taler karaup ping tiga. Tetujon
iraga nunas tirta saraswati punika tan lian wantah mangda ida ngicenin
karahajengan miwah kawruhan sane mautama. Tirta punuka taler dados angge
nyuciang raga, ngicalang sakancan keletehan sane wenten ring angga sarira.
- Rentetan sane
kaping kalih wantah masambang semadi. Ri kala masambang semadi patut
majagra sinambi ngwacen lontar-lontar suci kaagaman. Ring masambang semadi
punuka iraga patut mabrata tan dados mapunyah-punyahan. Tetujon mabrata
punika wantah marupa latian natingin gegodan sadripune, ngwacen lontar
utawi buku-buku kaagaman pinaka tangkis majagra, sinambi nunas pangwruhan
majeng ring Sang Hyang Saraswati.
- Rentetan sane
kaping tiga inggih punika mabanyu pinaruh risampun awengi majagra, mabrata
nglaksanayang sambang semadi. Benjang semengane raris mabanyu pinaruh ka
beji utawi ka segara tur matirta. Tetujon iraga mabanyu pinaruh wantah
nyuciang raga turin nyupat sekancan letehe.
Sapunika tigang rentetan sapulah-palih acara sane patut
iraga laksanayang rikala nemonin Rahina Saraswati.
Inggih ida dane sane kusumayang titiang, manawi asapunika
sane prasida aturang titiang majeng ring ida dane sami ngenenin indik Rahina
Saraswati puniki. Manawi ring sajeroning napi sane baosang titiang i wawu
wenten iwang antuk titiang matur, titiang nunas pangampura. Puputang titiang
antuk panyineb atur.
Om Çantih,Çantih,Çantih Om
4.PIDARTA NGUNCARANG INDIK CATUR GURU
Bapak Kepala Sekolah lan guru sane wangiang titiang, Ida dane sareng sami sane dahat suksamayang titiang.
Sadurunge titiang ngelanturang atur, pinih riin tittiang ngaturang antuk panganjali umat,
“Om Swastiastu”
Kaping
ajeng ngiring sareng sareng ngaturang puja pangastuti ring Ida Hyang Parama
Kawi , Ida Sang Hyang Widhi Wasa saantukan ring keledangan lan wara nugrahan
Ida, Ida dane prasida rauh ring galah lan genah sane becik puniki.
Titiang
iriki pinaka ngwalinin sisia , dahat angayubagia sepengrauh ida dane para atiti
uleman sareng sami nyaksinin saha nyarengin ngastitiang karahajengan acara
puniki.
Bapak
/ ibu guru makesami sane wangiang titiang, sane kapertama titiang iriki lakar
nguncarang suksmaning manah ring para guru sekadi guru rupaka sane sampun teleb
ngajahin titiang sareng sami nyantos tigang tiban.
Titiang
rumasa akeh mapiutang ring para guru mawinan kapradnyanan sampun ngicenin
peplajahan nganter iraga sami nuju karahayuan. Titiang nunas majeng ring para
guru sareng sami mangde nenten surut-surut ngicenin titiang makesami
piteket-piteket sane becik mangdane nemonin kedirgayusan ring peplajahan.
Ring
acara puniki, titiang makesami taler nunas geng rena sinampura ring para guru
lan pegawai iriki yening ring tigang tiban niki titiang makesami mekarya sane
nenten becik.
Inggih
para atiti sinamian, wantah asapunika sane prasida atur titiang, titiang nunas
geng rena sinampura, mawinan kakirangan panyambran titiang puniki. Dumogi Ida
Sang Hyang Widhi nganugrahin iraga sareng sami karahajengan, inggih tiang
untatin antuk Paramasanthi,
“Om Shanti, Shanti, Shanti, Om”5.PIDARTA INDIK UPAKARA MANUSA YADNYA MINAKADI MEPANDES LAN PAWIWAHAN
Bapak Walikota pinaka murdaning jagat Denpasar kesarengin antuk para manggala lan para atiti utawi uleman sane dahat wangiang titiang. Sadurung titiang ngelanturang atur, pinih riin titiang ngaturang antuk panganjali,
“Om Swastyastu”
Kaping
ajeng titiang ngaturang suksmaning manah duaning Bapak Walikota, para manggala
lan para atiti utawi uleman sampun prasida rawuh ring genah titiang manut
swalapatra sane sampun kaatur.
Titiang
sinalih tunggil saking kaluarga mapeteges malih wantah rahina sane mangkin
kalaksanayang upacara manusa yadnya minakadi upacara pawiwahan lan upacara
mepandes. Duaning asapunika meled pisan manah titiang majeng ring bp Walikota
mangde prasida mapaica piteket-piteket lan pewarih-warih lan pangestu mangda
upacara memargi antar labda karya tur sidaning don.
Acara
selanturnyane pacang lincapang titiang malih antuk mesanekan ajebos. Duaning
asapunika titiang sakeluarga pacing ngaturang boga amatra pamekas ring Bp
Walikota kasarengin antuk para uleman makesami
Malih
ajebos disampuni wusan ngerayunan makecihna upcara sampun puput.
Kaping
untat nenten lali titiang ngelungsur gengrana sinampura yening wenten atur lan
penyanggra titiang sane iwang tur san nenten manut ring angga
Wantah
asapunika sane prasida aturang titiang, maka penyineb atur, titiang ngaturang
pramasanthi,
“Om Shanti Shanti Shanti Om”
6.PIDARTA INDIK RAHINA SARASWATI
Bapak Kepala Sekolah sane wangiang titiang.Para Guru lan
Para Siswa sami sane kusumayang lan tresnasihin titing.
Om Swastyastu
Melarapan antuk manah sane suci tur
astiti bakti majeng ring Ida Sang Hyang WidhiWasa, titiang sareng idadane sami
para guru lan siswa SMP N 1 Singaraja prasida mapupulring ajeng genah suci
puniki sareng sami ngaturang bakti ritatkala rahina suci Sang Hyang
AjiSarawati, dumadak ida sueca nyurianin tur ngicen keselamatan ring iraga
sami.Rahina suci Saraswati ring sejeroning pemargin Agama Hindu ring Bali
kebawosangpinaka ngawit tedun wacakan sastra pengewuruhan ring jagate pinaka
suluh pemargisejeroning
ngelanturang kauripan ring jagate puniki. Jatma sane nenteen uning ringkewuruhan Sang Hyang Aji Sastra sampung janten
taan prasida ngeruruh pemargi kauripanbecik, santukan ipun nenten pacang uning
punapa punapi tatecare pemargi ngererehpangupajiwa sane becik anggen
ngelanturang kauripan nyane.Ring pamargin rahina suci ring Bali, Saraswati
kemargiang nemoning rahina Saniscarakeliwon wuku Watugunung. Ritatkaal irika
para siswa sareng sami sumuyuk ngaturang baktimelarapan antuk Canang suci lan
wangi mangda Ida Betara suweca nedunang kaweruhantur nuntun para siswa sami
prasida ngmargiang anggah ungguh seperindikan Brahmacarisane kelaksanayang ring
sekolah.Rikanjekan rahina Saraswati, siosan ring ngaturang bakti mangdene para
siswa samingulat sarira nincepang pekayunan mangda kaweruhan punika wiyakti
menggah ring anggatur prasida pacang ngelaksanayang ring sejeroning pemargin
kehidupan tur setata ngeruruhpemargi sane becik manut sekadi pinuntun Sang
Hyang Aji Dharma tur ngicalang pikayunantan becik sane mikobetin jatma lan
jagate.Bapak Kepala Sekolah lan Guru Miwah Siswa sareng sami sane tresnasehin
titing,asapunika atur titiang ngindikang menakadi rahina Saraswati dumugi
wenten pikenohnyane.Pinaka pinguntat titiang atur puniki antuk parama
shanty. Om Shanti Shanti Shanti Om
7. Pidarta Basa Bali Bali Wisata Budaya
Para Darsika miwah uleman sane wangiang titiang,
Taler para Ida dane utawi semton pamilet sane sihin titiang,
Om Swastyastu,
Angayubagia
uningayang titiang majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, saantukan wantah
sangkaning asung kertha wara nugraha Ida, mawinan iraga prasida kacunduk sadu
arep sakadi mangkin ring galahe sane becik puniki. Ampure ping banget lungsurin
titiang ring Ida dane sinamian riantuk tambet titiange kalintang, nanging purun
nglangkungin linggih Ida dane pacang maatur-atur samatra nganinin Indik ” Bali
Wisata Budaya”.
Ida-dane Pamiarsa sane
kasumayang titiang,
Sakadi
sane ketah kauningin, kantos mangkin Pulau Bali kantun kaangken pinaka “Pulau
Seni Budaya, Pulau Dewata, Pulau Kahyangan, Pulau Seribu Pura miwah Pulau Sorga
utawi The Last Paradise”. Sajaba punika Bali kabaos pinaka daerah tatujon
wisata Indonesia Bagian Tengah. Sajeroning nitenin linggihe pinaka daerah
tatujon wisata, Bali ngemanggehang Pariwisata Budaya pinaka daya tarik
wisatawane sane pinih utama. Duaning asapunika, budaya Baline patut kaupapira
mangda prasida ajeg, kukuh miwah lestari. Yening budaya Bali ne sampun rered
utawi runtuh, pariwisata Baline pacang taler sayan rered tur padem, mawinan
pawangunan ring Bali nenten pacang prasida mamargi antar.
Sane
mangkin, ngiring baosang, asapunapi tata carane mangda budaya Bali ne prasida
ajeg kantos kapungkur wekas? Para jana Bali ne saking dumun sampun kaloktah
pinaka masyarakat gotong royong, nginggilang rasa sagilik-saguluk salunglung
sabayantaka sarpanaya utawi ngelarang kesatuan miwah persatuan mangda prasida
ngemolihang kasukertan. Dasar kahuripan puniki raris kemargiang antuk:
1. Mikukuhang tur
ngrajegang Sang Hyang AgamaPuniki manut ring pengamalan Sila Ketuhanan Yang Maha Esa
2. Nginggilang tata prawertining Maagama Hindu
Tegesnyane ring ngelimbakang seni budaya Bali patut kadasarin antuk sasunduk miwah tata sulur agama.
3. Ngrajegang Tata sukertaning desa saha pawongannyane sekala lan niskala.
Puniki mepiteges mangda sareng sami mamiara tata sukerta utawi keamanan desa antuk ngemargiang daging awig-awig Desa Pakraman sekala miwah niskala.
4. Nincapang Pangweruh, Kasusilan, miwah Pangupajiwa.
Tegesnyane nenten surud-surud melajahang rage, nelebang daging sastra agama miwah teknologi maka bekel kahuripan anggen ngerereh pangupajiwa.
Ida-dane, sane wangiang titiang,
Sajaba punika, utsaha ngajegang seni miwah budaya Bali ketah kadasarin antuk dasar panglimbakan pawangunan adat Bali ne, warisan leluhur sane pinih utama sane kawastanin ajahan “Tri Hita Karana” minakadi Parahyangan, Pawongan,miwah Palemahan.
1. Parahyangan, meteges ngutamayang pawangunan sekala niskala taler nangun “hubungan” sane harmonis, medasar antuk manah suci majeng ring Ida Sag Hyang Widhi Wasa. Conto nyane inggih punika, melajahang rage, rajin metirtha yatra, mecikang genah-genah suci/Pura. Mangda polih pasuecan ring Ida Hyang Parama Kawi.
2. Pawongan, mateges nglimbakang tatakramaning kahuripan kemanusan minakadi ngwangun, ngelaksanayang sekancan parilaksana sane becik majeng ring semeton manusa sami. Puniki dasar nyane wantah Tri Kaya Parisudha, Kayika, Wacika, Manacika Parisudha. Berfikir, Berkata dan berbuat yang baik.
3. Palemahan, tegesnyane, mautsaha mamiara alam lingkungan gumanti prasida ngemolihang kahuripan sane trepti miwah kerta raharja. Sekadi ngelaksanayang upacara Tumpek Bubuh/Wariga, nanem pohon penghijauan, nanem mangrove, miwah sane tiosan.
Ida dane miwah semeton sami sane banget mustikayang titiang,
Kadi asapunika titiang prasida maatur-atur ring galahe sane becik puniki. Matur suksme banget antuk uratian Ida-dane sinamian. Menawi ta wenten iwang atur titiang, lugrayang titiang ngelungsur geng rena pengampura. Pinaka pamuput atur, pinih untat sineb titiang antuk Parama Shanti, OM Shanti Shanti Shanti OM
Bapak
Kepala Sekolah sane dahat wangiang titiang
Bapak-bapak
miwah Ibu-ibu Guru sane wangiang titiang
Para
Staf miwah Pegawai sane wangiang titiang
Miwah
Para semeton sisiane sami sane tresnasihin titiang
Angayubagia
uningayang titiang majeng ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, duaning sangkaning
paswecan Ida mawinan titian prasida kacunduk ring Ida-dane sareng sami sekadi
mangkin. Antuk punika ngiring sinarengan ngojarang pangastungkara/panganjali
umat
Om Suastyastu
Ida-dane
Sameton Sinamian sane Wangiang Titiang
Manut
baos sang maraga pawiku, umat Hindune astiti bhakti ring Ida Hyang Widhi sane
kabaos maraga Sang Hyang Tunggal. Sakewanten sang maraga wicaksana maosang
antuk makudang-kudang parinama. Sinalih tunggil parinamannyane sane kaanggen
pinaka Dewa Pencipta Ilmu Pengetahuan ketah kabaos Ida Sasuhunan Sang
Hyang Aji Saraswati.
Manut
daging kacaping sastra aji agama, Umat Hindunne nyanggra piodalan Saraswati
ngenem sasih apisan inggih punika nemonin rahina Saniscara Umanis Wuku
Watugunung. Punika kaanggen pinaka rahina pamijilan pangweruh utawi Hari
Lahirnya Ilmu Pengetahuan. Ring rahina punika makasami umah Hindunne
kapatut ngaturang pangubakti ring Ida Sang Hyang Widhi pinaka utpeti
utawi pencipta ilmu pengetahuan. Yadian sang maraga dokter, guru, murid,
petani, bingkil, miwah sane lianan makasami patut sareng nyanggra piodalan
Saraswati riantuk makasami madue pangweruh miwah kawagedan sane kapaica olih
Ida Sang Hyang Aji Saraswati.
Ida-dane
sareng sami
Tatujon
nyanggra rahina piodalan puniki nenten ja tios wantah ngaturang parama suksma
ring Hyang Widhi santukan Ida sueca mapaica pangweruh ring pretakjana Hindunne
saha mangda sida nglantur pasuecan-Ida gumanti wenten anggen ngruruh
pangupajiwa. Riantuk utama pisan kawigunan kaweruhane majeng ring kahuripan
druene, punika mawinana ilmu pengetahuanne kaniyasa utawi kalambangin antuk
Dewi Saraswati.
Ring
kacapin sastra “Sarasamuscaya” wenten kaunggahang mungguwing anake sane nenten
madue kaweruhan tan pendah kadi anak buta. Kaweruhan kocap pacang prasida
pinaka titi pangancan miwah pinaka gagamelan sane pacang prasida ngaterang
imanusa ngicalang kasengsaran uripnyanne. Punika mawinan nenten wenten anake
nyadia dados anak belog utawi tambet. Makasami mapangapti mangda kasidan dados
anak wikan utawi ririh. Majanten mangda setata jemet melajahang raga saha
nenten lali satata ngastiti bhakti ring Ida Sang Hyang Widhi Wasa, mamuja Ida
Sang Hyang Aji Saraswati. Patut prasida nganutin tatwa ajaran Brahmacari
Arsana : menuntut ilmu setinggi-tingginya dengan pengendalian nafsu birahi.
Sajaba punika taler patut ngelingang slogan “masa muda masa belajar”.
Titiang
naenan miragi gatra mungguing meseh I manusa sane utama wantah katambetan utawi
kebodohan. Nenten pisan wenten nandingin saktin katambetane punika. Duaning
asapunika anake sane kaliput dening katambetan majanten pacang akehan
maparilaksana sane dudu utawi nenten rahayu. Yening wenten anak wikan
maparilaksana sakadi anak tambet, janten dados ipun kabaos anak belog. Wenten
malih kacaping sastra sane maosang mungguwing wiwit suka-dukane wantah
katambetan. Katambetan punika wetu saking kaloban, taler loba punika matu
saking katambetan. Dados ipun wantah katambetan jatinnyane sane mawinan
manusane mangguh sengsara.
Ida-dane
Sameton Sinamian sane Wangiang Titiang
Kadi
asapunika titian prasida maatur-atur ring galahe sane becik puniki. Maka kirang
langkung atur titiang, nenten lali titian nglungsur gung rena sinampura. Dumogi
sangkaning sih Ida Sang Hyang Widhi Wasa mawinan punapi-punapi sane aturang
titian I wawu wenten pakenohnyane. Inggih pacang puputang titian antuk parama
santih.
Om Santih, Santih,
Santih Om
9. PIDARTA INDIK IDA
SANG HYANG WIDHI WASA
Bapak
Kepala Sekolah lan guru sane wangiang titiang, Ida dane sareng sami sane dahat
suksamayang titiang.
Sadurunge titiang ngelanturang atur, pinih riin titiang ngaturang antuk panganjali umat,
“Om Swastiastu”
Sadurunge titiang ngelanturang atur, pinih riin titiang ngaturang antuk panganjali umat,
“Om Swastiastu”
Kaping ajeng ngiring sareng sareng ngaturang puja pangastuti ring Ida Hyang Parama Kawi , Ida Sang Hyang Widhi Wasa saantukan ring keledangan lan wara nugrahan Ida, Ida dane prasida rauh ring galah lan genah sane becik puniki.
Titiang iriki pinaka ngwalinin sisia , dahat angayubagia sepengrauh ida dane para atiti uleman sareng sami nyaksisnin saha nyarengin ngastitiang karahajengan acara puniki.
Bapak / ibu guru makesami sane wangiang titiang, sane kapertama titiang iriki lakar nguncarang suksmaning manah ring para guru sekadi guru rupaka sane sampun teleb ngajahin titiang sareng sami nyantos tigang tiban.
Titiang rumasa akeh mapiutang ring para guru mawinan kapradnyanan sampun ngicenin peplajahan nganter iraga sami nuju karahayuan. Titiang nunas majeng ring para guru sareng sami mangde nenten surut-surut ngicenin titiang makesami piteket-piteket sane becik mangdane nemonin kedirgayusan ring peplajahan.
Ring acara puniki, titiang makesami taler nunas geng rena sinampura ring para guru lan pegawai iriki yening ring tigang tiban niki titiang makesami mekarya sane nenten becik.
Inggih para atiti sinamian, wantah asapunika sane prasida atur titiang, titiang nunas geng rena sinampura, mawinan kakirangan panyambran titiang puniki. Dumogi Ida Sang Hyang Widhi nganugrahin iraga sareng sami karahajengan, inggih tiang untatin antuk Paramasanthi,
“Om Shanti, Shanti, Shanti, Om”
10. PIDARTA INDIK HARI AKSARA
INTERNASIONAL
Om Swastiastu,
Sane wangian titiang Bapak Ibu guru miwah undangan sareng sami, para sisya saking sekolah lianan lan para semeton sane banget suksmayang titiang. Ngiring ngaturang suksmaning manah ring Ida Parama Wisesa, santukan antuk kertha wara nugraha Ida, irage sareng sami prasida kacunduk ring galahe mangkin. Suksma antuk galah sane sampun kapaica antuk titiang minakada panitia ring paindikane ring Hari Aksara Internasional pinanggal 8 September puniki.
Ring galahe mangkin titiang pacang ngaturang pidarta indik “Pengembangan Aksara lan Sastra Truna-Trunine ring Zamane Mangkin.” Ring paindikane puniki pacang kalaksanayang pacentokan ngewacen puisi, pidarta, lan makarya karya sastra sekadi satua bawak, puisi miwah sane lianan. Pacentokanne puniki kakapah dados kalih basa minakadi basa Bali lan basa Indonesia. Lan kakapah antuk kakalih kategori minakadi kategori A sane katujon antuk sisya SMP (SLTP) lan kategori B sane katujon antuk sisya SMA (SLTA).
Tetujon paindikane inggih punika ngewaliyang semangat para truna-trunine mangdane ngangge basa bali sane becik. Ring zaman globalisasi sekadi mangkin, IPTEK lan ilmu pengetahuanne sami sampun sayan ngemajuang, nanging para truna-trunine mangkin sayan ninggalin budaya nulis surat lan truna-trunine lali ring tata cara ngewacen utawi mawicara sane becik. Ring penelitian sane munggah ring majalah Horizon 2005, para sisya SMU sane uning lan becik ring sastra, wau 20%. Puniki nyihnayang ring tahun ke tahun sisyane ngangge basa Bali lan basa Indonesia sane patut sayan ical. Santukan punika, ngiring iraga utamane para truna-trunine sareng sami ngange basa Bali utawi basa Indonesia sane becik lan manut ring awig-awing sane wenten.
Ainggih asapunika indik pidarta titiange, titiang nunas restu ring para ida dane sareng sami mangdane acarane puniki prasida memargi becik, Titiang nunas geng rena sinampura antuk keiwangan titiange sane tan manut ring ati soang-soang.
Antuk nyineb pidartane puniki antuk ngucapang parama santih.
Om Santih Santih Santih Om
Sane wangian titiang Bapak Ibu guru miwah undangan sareng sami, para sisya saking sekolah lianan lan para semeton sane banget suksmayang titiang. Ngiring ngaturang suksmaning manah ring Ida Parama Wisesa, santukan antuk kertha wara nugraha Ida, irage sareng sami prasida kacunduk ring galahe mangkin. Suksma antuk galah sane sampun kapaica antuk titiang minakada panitia ring paindikane ring Hari Aksara Internasional pinanggal 8 September puniki.
Ring galahe mangkin titiang pacang ngaturang pidarta indik “Pengembangan Aksara lan Sastra Truna-Trunine ring Zamane Mangkin.” Ring paindikane puniki pacang kalaksanayang pacentokan ngewacen puisi, pidarta, lan makarya karya sastra sekadi satua bawak, puisi miwah sane lianan. Pacentokanne puniki kakapah dados kalih basa minakadi basa Bali lan basa Indonesia. Lan kakapah antuk kakalih kategori minakadi kategori A sane katujon antuk sisya SMP (SLTP) lan kategori B sane katujon antuk sisya SMA (SLTA).
Tetujon paindikane inggih punika ngewaliyang semangat para truna-trunine mangdane ngangge basa bali sane becik. Ring zaman globalisasi sekadi mangkin, IPTEK lan ilmu pengetahuanne sami sampun sayan ngemajuang, nanging para truna-trunine mangkin sayan ninggalin budaya nulis surat lan truna-trunine lali ring tata cara ngewacen utawi mawicara sane becik. Ring penelitian sane munggah ring majalah Horizon 2005, para sisya SMU sane uning lan becik ring sastra, wau 20%. Puniki nyihnayang ring tahun ke tahun sisyane ngangge basa Bali lan basa Indonesia sane patut sayan ical. Santukan punika, ngiring iraga utamane para truna-trunine sareng sami ngange basa Bali utawi basa Indonesia sane becik lan manut ring awig-awing sane wenten.
Ainggih asapunika indik pidarta titiange, titiang nunas restu ring para ida dane sareng sami mangdane acarane puniki prasida memargi becik, Titiang nunas geng rena sinampura antuk keiwangan titiange sane tan manut ring ati soang-soang.
Antuk nyineb pidartane puniki antuk ngucapang parama santih.
Om Santih Santih Santih Om
Suksma mbo atas pidatonya, Ane mau buat ujian praktek ne
ReplyDelete